Soạn văn 8 VNEN Bài 1: Tôi đi học
A. Hoạt động khởi động
(trang 3, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Đọc câu văn sau (trong văn bản Tôi đi học) và trả lời câu hỏi:
Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài vườn rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man buổi tựu trường.
Trả lời:
– Câu văn trên gợi cho em những cảm xúc mơn man, náo nức, xao xuyến và đáng nhớ của buổi tựu trường đầu tiên.
– Chia sẻ những ấn tượng, kỉ niệm về một ngày tựu trường của mình:
Trong cuộc đời mỗi người, chắc sẽ chẳng ai quên kỉ niệm ngày đầu tiên đi học. Tôi vẫn nhớ như in, đó là một ngày thu tháng Chín, tôi dậy rất sớm chuẩn bị mọi thứ, rồi bẽn lẽn ngồi nép sau lưng mẹ, đi tới trường mà lòng đầy háo hức. Điều đầu tiên khiến tôi ấn tượng là cánh cổng trường sừng sững, mở rộng đón chào học sinh chúng tôi. Giữa sân trường, trong bộ đồng phục mới còn thẳng nếp là và chiếc khăn quàng đỏ thắm, các anh chị khóa trên tươi cười, vui vẻ. Lúc ấy, tôi ước mình tự tin như thế, vui tươi như thế trong buổi khai trường đầu tiền này, nhưng thực sự tôi không làm được. Mẹ phải dắt tay tôi đi lên dãy lớp Một. Cô Minh chủ nhiệm bước tới, nở nụ cười hiền dịu đón tôi vào lớp cùng các bạn. Lúc ấy tôi mới biết, trong lớp, bạn nhỏ nào cũng hồi hộp, lo lắng giống như tôi vậy. Cả sân trường bỗng trở nên im ắng như để lắng nghe cô giáo giảng bài, nghe chúng tôi đọc bài. Cái lo sợ và hồi hộp trong tôi chẳng hiểu đã biến mất từ khi nào. Cho tới bây giờ, những thanh âm đều đặn, trong trẻo đó vẫn còn vang vọng trong trái tim tôi, khó có thể phai mờ.
B. Hoạt động hình thành kiến thức
1.(trang 3,4, 5, 6 Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Đọc văn bản sau: Tôi đi học
2. (trang 6, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Tìm hiểu văn bản:
a. Điều gì đã gợi nhắc nhân vật tôi nhớ về kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên? Những kỉ niệm này của nhân vật ” tôi” được diễn tả theo trình tự như thế nào?
b. Tìm những chi tiết hình ảnh thể hiện sự thay đổi tâm trạng của nhân vật:” tôi” theo diễn biến của ngày đầu tiên đi học đó.
c. Nhận xét về thái độ, cử chỉ của những người lớn( ông đốc, thầy giáo đón học trò mới, các phụ huynh) đối với các em bé lần đầu tiên đi học. Từ tâm trạng và thái độ, cử chỉ của các nhân vật trong truyện, nêu cảm nhận về ý nghĩa của ngày đầu tiên đi học trong cuộc đời mỗi người.
d. Chỉ ra và nêu ý nghĩa của một sô hình ảnh so sánh trong tác phẩm.
e. Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn này ( nghệ thuật tự sự, miêu tả, biểu cảm)
Trả lời:
a. – Điều đã gợi nhắc nhân vật tôi nhớ về kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên là: thời tiết cuối thu, lá rụng ngoài đường nhiều, trên không có những đám mây bàng bạc
– Kỉ niệm được diễn tả theo trình tự thời gian:
+ Từ hiện tại hồi tưởng về quá khứ: tiết trời cuối thu, hình ảnh em nhỏ tới trường
+ Dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi” về con đường cùng mẹ tới trường
+ Cảm giác nhân vật “tôi” khi nhìn thấy ngôi trường trong ngày khai giảng
+ Tâm trạng hồi hộp của nhân vật “tôi” khi vào ngồi vào chỗ của mình trong giờ học đầu tiên.
b. Những chi tiết hình ảnh thể hiện sự thay đổi tâm trạng của nhân vật:” tôi” theo diễn biến của ngày đầu tiên đi học:
* Khi trên con đường làng:
+ “Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp”.
+ “Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học”.
+ “Trong chiếc áo vải … và đứng đắn”.
→ Cảnh vật, con đường quen thuộc bỗng nhiên trở nên lạ, nhân vật “tôi” cảm thấy có sự thay đổi trong lòng mình. Tâm hồn của một cậu bé cảm nhận được những điều mới mẻ, lạ lẫm và cũng rất đỗi thiêng liêng trong ngày đầu tiên đi học.
* Khi cùng mẹ đi trên đường tới trường :
+ “Trước mắt tôi trường Mĩ Lí… làng Hòa Ấn”. ”Sân nó rộng … vẩn vơ”.
→ Tác giả đã diễn tả rất tinh tế tâm trạng ngỡ ngàng cùng cảm giác rụt rè, nhút nhát của nhân vật trước những mới lạ về ngôi trường.
* Khi nghe gọi tên mình và phải rời tay mẹ vào lớp:
+ “Trong lúc ông đọc…lúng túng”.
+ “Tôi cảm thấy … đẩy tôi tới trước”. “Nhưng người tôi … một cách lạ”. “Quay lưng…nức nở khóc”. “Trong thời thơ ấu … như lần này”.
→ Tác giả đã diễn tả đúng tâm trạng lo sợ, sự lúng túng, hồi hộp rất tự nhiên, trong sáng của “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên.
* Khi ngồi trong lớp đón giờ học đầu tiên:
+ “Một mùi hương lạ xông lên, …là lạ và hay hay”.
+ “Nhìn bàn ghế … vật của riêng mình”.
+ “Người bạn tôi chưa hề quen … xa lạ chút nào”.
+ ” Tôi đưa mắt …cánh chim…”.
c. Thái độ, cử chỉ của những người lớn(ông đốc, thầy giáo đón học trò mới, các phụ huynh) đối với các em bé lần đầu tiên đi học:
– Thái độ, cử chỉ của ông đốc:
+ Nhìn học trò hiền từ, căn dặn nhẹ nhàng
+ Nhẫn nại chờ đợi, giàu lòng yêu trẻ
– Thầy giáo trẻ tươi cười, niềm nở, đón học sinh vào lớp
– Các bậc phụ huynh chuẩn bị kỹ lưỡng cho con, đưa con tới trường, lưu luyến khi con vào lớp học.
* Ý nghĩa của ngày đầu tiên đi học trong cuộc đời mỗi người:
Ngày đầu tiên đi học là một ngày vô cùng quan trọng và ý nghĩa trong cuộc đời mỗi người. Đó là lúc những đứa trẻ rời xa vòng tay che chở của cha mẹ để đến trường, tiếp thu những tri thức mới cho cuộc sống. Đồng thời, trường học còn là nơi giúp các con gặp gỡ thầy cô, bè bạn, được rèn luyện toàn diện để khôn lớn bước vào đời. Ngày đầu đi học sẽ giống như một bước ngoặt lớn trong cuộc đời mỗi con người, đánh dấu sự trưởng thành, tự lập và bước đến một chân trời tri thức mới đối với mỗi người.
d. Một số hình ảnh so sánh trong tác phẩm:
– “Tôi quên thế nào được cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi … giữa bầu trời quang đãng”
– “Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí óc tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang”
– “Trước mắt tôi sân trường làng Mĩ Lí trông vừa xinh xắn, oai nghiêm… đình làng Hòa Ấp”
– ” Họ như những con chim con đứng bên bờ tổ…còn ngập ngừng e sợ”
– “Họ thèm vụng và ước ao thầm… phải rụt rè trong cảnh lạ”
– “Nói các cậu…quả banh tưởng tượng”
e. Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn này (nghệ thuật tự sự, miêu tả, biểu cảm)
Truyện ngắn mang những đặc sắc về nghệ thuật, đặc biệt là có sự kết hợp của yếu tố tự sự, miêu tả với biểu cảm:
– Yếu tố tự sự:
+ Bố cục của truyện được viết theo dòng hồi tưởng, cảm xúc của nhân vật trữ tình theo dòng thời gian của buổi tựu trường đầu tiên trong cuộc đời.
+ Tác phẩm có được sức hút nhờ tình huống truyện tự nhiên, mượt mà và hợp lí.
+ Bố cục của truyện được viết theo dòng hồi tưởng, cảm xúc của nhân vật trữ tình theo dòng thời gian của buổi tựu trường đầu tiên trong cuộc đời.
– Yếu tố miêu tả
+ Hình ảnh thiên nhiên, khung cảnh ngôi trường và cách so sánh gợi hình, gợi cảm
+ Miêu tả tâm trạng nhân vật tinh tế sâu sắc
– Yếu tố biểu cảm:
+ Tác giả thể hiện được những tình cảm ấm áp, trìu mến của người lớn đối với các em nhỏ trong ngày khai trường đầu tiên
+ Những cảm xúc của nhân vật “tôi” vừa trong sáng, tự nhiên, lại rất sâu sắc, mang dư âm.
Đọc lại văn bản Tôi đi học và thực hiện các yêu cầu sau:
a. Nhân vật tôi nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc nào trong thời thơ ấu của mình? Sự hồi tưởng ấy gợi lên những ấn tượng gì?
* Nhan đề của văn bản
* Quan hệ giữa các phần của văn bản
* Các từ ngữ các câu thể hiện tâm trạng của nhân vật” tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên
Trả lời:
a. Tác giả nhớ lại những kỉ niệm háo hức, trong sáng và cũng rất sâu sắc về buổi tựu trường đầu tiên trong đời. Dòng hồi tưởng được sắp xép theo trình tự: Cảm nhận, tâm trạng của nhân vật “tôi” khi ở trên đường theo mẹ đến trường, khi ở trường, xếp hàng, được gọi tên vào lớp và khi ngồi trong lớp học bài học đầu tiên cùng những người bạn mới.
Sự hồi tưởng ấy có tác dụng gợi lên những ấn tượng, kỉ niệm sâu sắc về ngày đầu tiên đi học cho mỗi người. Những cảm xúc đó bắt đầu từ cảm xúc náo nức của chính tác giả khi nhớ lại buổi đầu tiên đi học của mình. Khi hồi tưởng, dường như trong lòng tác giả đang thực sự sống lại những tâm trạng khi thơ ấu: Hồi hộp, đôi lúc thấy sợ sệt, rụt rè, cảm giác bỡ ngỡ vừa quen vừa lạ và sau đó cảm thấy mình như lớn hẳn lên.
Quan hệ giữa các phần của văn bản: theo trình tự của thời gian và cảm xúc, chặt chẽ và liên kết với nhau.
Các từ ngữ, câu văn: Tập trung thể hiện tâm trạng, cảm giác của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên
d. Từ đó rút ra một số kết luận:
– Chủ đề là đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt.
C. Hoạt động luyện tập
1. (trang 7, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Viết đoạn văn hoặc trình bày trước lớp cảm nhận của em về dòng cảm xúc của nhân vật “tôi” trong truyện ngắn Tôi đi học.
Trả lời:
Truyện ngắn Tôi đi học của nhà văn Thanh Tịnh in trong tập Quê mẹ, xuất bản năm 1941. Bằng cách kể chuyện kết với yếu tố miêu tả và biểu cảm đặc sắc, tác giả đã mang đến cho bạn đọc những dòng cảm xúc chân thật và tự nhiên của nhân vật “tôi”, về những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường ba mươi năm về trước. Tác nhân gợi nhớ đến ngày tựu trường đầu tiên ấy chính là khung cảnh thiên nhiên mùa thu: “Hằng năm, cứ vào cuối thư, khi lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường” . Cảnh vật đẹp và thơ mộng ấy đã khơi gợi dòng hồi tưởng; và những chuyển biến của đất trời làm cho tác giả nhớ về dĩ vãng xa xôi. Sau mấy chục năm, tác giả – là cậu bé ngày xưa vẫn nhớ như in: “Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh. Mẹ tôi âu yếm nắm lấy tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp” . Dòng hồi tưởng của tác giả được thể hiện theo trình tự thời gian. Sự phát triển của tâm trạng nhân vật song song với các sự kiện đáng nhớ của ngày đầu tiên đi học. Từ cảnh cậu bé được mẹ âu yếm dắt tay dẫn đi trên con đường tới trường, đến cảnh cậu say mê nhìn ngắm ngôi trường; cảnh hồi hộp nghe thầy gọi tên, lo lắng khi phải rời tay mẹ để cùng các bạn vào lớp nhận chỗ của mình và học giờ học đầu tiên; rồi lại thấy vừa lạ vừa quen với khung cảnh lớp học và những người bạn mới quen. Sự kết hợp hài hoà giữa bút pháp tự sự, miêu tả và những cảm xúc chân thành, tự nhiên đã tạo nên tính trữ tình đậm đà của thiên tự truyện. Dù cảm xúc rất nhẹ nhàng, cách thể hiện tự nhiên nhưng chính những rung động tinh tế ấy của tác giả đã khiến người đọc không khỏi bồi hồi. Ta như sống lại những rung động, bâng khuâng của buổi tựu trường đầu đời, và Thanh Tịnh như đang nói hộ nỗi lòng của mỗi chúng ta. Buổi tựu trường đầu tiên – đó sẽ mãi là những kỉ niệm mà cả cuộc đời khó có thể phai mờ.
2. (trang 7, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Đọc văn bản sau và thực hiện yêu cầu: Rừng cọ quê tôi
a. Văn bản trên về đối tượng nào? Đối tượng này được trình bày theo trình tự nào trong các đoạn văn trên? Theo em có thể thay đổi được trình tự trong đoạn văn này không, vì sao?
c. Chủ đề của văn bản được thể hiện ở việc miêu tả rừng cọ đến cuộc sống của người dân. Hãy chứng minh điều đó.
Trả lời:
a.Vấn đề: Sự gắn bó giữa cuộc sống người dân sông Thao với rừng cọ.
* Trình tự trình bày đối tượng và vấn đề: Từ khái quát đến tả hình dáng chi tiết, rồi sau đó là kỉ niệm gắn bó, cuộc sống quê gắn với cây cọ, nỗi nhớ. Cụ thể như sau:
– Nêu khái quát về vẻ đẹp của rừng cọ
+ Rừng cọ trập trùng
– Miêu tả hình dáng cây cọ (thân, lá)
+ Thân cọ, búp cọ, cây non, lá cọ.
– Kỉ niệm gắn bó với cây cọ
+ Căn nhà núp dưới lá cọ
+ Trường học khuất trong rừng cọ
+ Đi trong rừng cọ
– Cuộc sống ở quê gắn bó với cây cọ
– Khẳng định nỗi nhớ về cây cọ
* Trình tự sắp xếp đã rất chặt chẽ và thống nhất, rất khó thay đổi được nó.
b, Chủ đề văn bản Rừng cọ quê tôi là: Sự gắn bó của rừng cọ với cuộc sống của người dân sông Thao.
c, Chủ đề ấy được thể hiện trong toàn bộ văn bản, từ việc miêu tả rừng cọ đến cuộc sống của người dân.
Chứng minh: Điều này thể hiện rõ nét trong cấu trúc 3 phần của văn bản:
Đoạn 1 : Miêu tả bộ phận của cây cọ
Đoạn 2 : Sự gắn bó cây cọ vs người dân
Đoạn 3 : Lợi ích cây cọ
“Chẳng có nơi nào đẹp như sông Thao quê tôi, rừng cọ trập trùng”
“Cuộc sống quê tôi gắn bó với cây cọ”
“Người sông Thao đi đâu rồi cũng nhớ về rừng cọ quê mình”.
3. (trang 8, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Để phân tích dòng cảm xúc thiết tha, trong trẻo của nhân vật “tôi” trong văn bản Tôi đi học, có bạn dự định triển khai những ý sau:
a) Cứ mùa thu về, mỗi lần thấy các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, lòng tôi lại náo nức, rộn rã, xốn xang
b) Con đường đến trường trở nên lạ
c) Mẹ nắm tay dẫn đến trường
d) Muốn thử cố gắng tự mang sách vở như một cậu học trò thật sự
e) Sân trường rộng, ngôi trường cao hơn
g) Sợ hãi, lúng túng trong hàng người bước vào lớp
h) Ông đốc và thầy giáo trẻ trìu mến đón tiếp học trò
Trả lời:
(b) Con đường đến trường vốn quen thuộc hàng ngày “đi lại lắm lần” nhưng “tôi” bỗng cảm thấy lạ, cảnh vật hình như cũng có nhiều đổi thay.
(e) “Tôi” cảm thấy sân trường như rộng hơn, ngôi trường như cao hơn.
Hoặc: “Tôi” cảm thấy gần gũi, thân thương đối với lớp học, với những người bạn mới.
(h) “Tôi” thấy gần gũi, mến yêu lớp học, thầy giáo và các bạn.
D. Hoạt động vận dụng
1. (trang 8, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Viết bài văn ngắn (khoảng 300 chữ) ghi lại ấn tượng của em trong ngày tựu trường mà em nhớ nhất.
Trả lời:
“Cứ mỗi độ thu sang
Hoa cúc lại nở vàng
Ngoài vườn hương thơm ngát
Ong bướm bay rộn ràng
Em cắp sách đến trường…”.
Mỗi lần đọc lại những vần thơ trong sáng ấy, lòng tôi lại xôn xao khó tả khi nhớ lại những kỉ niệm mơn man, náo nức của buổi tựu trường đầu tiên. Giống hệt như Thanh Tịnh từng viết: “Hằng năm, cứ vào cuối thư, khi lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường” . Tôi quên làm sao được cái buổi ban mai, tôi được mẹ nắm tay dắt đi trên con đường làng có hai hàng cây xanh thẳng tắp, dẫn đến ngôi trường với mái ngói đỏ tươi. Khung cảnh trường học hôm ấy, thực sự lạ lẫm đối với tôi. Những cây bàng và cây phượng đứng sừng sững trên cái sân rộng và sạch đẹp. Trên sân trường, những anh chị lớp lớn đang tung tăng chạy nhảy, vui tươi xúng xính trong những bộ đồng phục mới còn thẳng nếp là. Chao ôi! Vào thời khắc cô giáo đưa cánh tay vẫy nhẹ dịu dàng trước cửa lớp, tôi chỉ ước mình cũng vui cười như các anh chị, ước mình không muốn chảy nước mắt, lo lắng nhìn bạn bên cạnh đang khóc thút thít, và cũng không để mẹ phải gỡ bàn tay tôi đang ghì chặt vì lo sợ vẩn vơ. Thế nhưng, tất cả những lo lắng, hồi hộp trong tôi khi nhìn ra ngoài sân, mẹ và các phụ huynh đang chào nhau vui vẻ ra về, khi vào lớp với không gian rộng mở, nhận chỗ ngồi và sự bẽn lẽn khi cúi chào người bạn mới dường như tan biến hết khi giọng đọc vâng, ấm áp của cô giáo cất lên. Và buổi học đầu tiên đã bắt đầu ngọt nào như thế …
Trả lời:
+ Chủ đề: Kể về ngày đầu tiên đi học của mình.
+ Tính thống nhất thể hiện qua trình tự kể:
– Câu chuyện được kể theo trình tự thời gian: Khi được mẹ đưa đến trường, tâm trạng của bản thân và các bạn khi vào lớp, buổi học đầu tiên bắt đầu.
– Không gian có sự phù hợp với thời gian và các sự kiện được kể.
E. Hoạt động tìm tòi mở rộng
(trang 8, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Sưu tầm những bài viết hay về ngày khai trường và tìm hiểu tính thống nhất về chủ để của bài viết.
Trả lời:
– Văn bản “Cổng trường mở ra” – tác giả Lí Lan, được trích dẫn trong chương trình Ngữ văn 7, tập I.
– Bài viết “Ngày khai trường” – tác giả Edmondo De Amicis, được trích dẫn trong cuốn Tâm Hồn Cao Thượng, Hà Mai Anh dịch
Ghi chú:
Học sinh tự đọc các bài viết và tìm hiểu tính thống nhất về chủ để của các bài viết đó.
Đã có app VietJack trên điện thoại, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi online, Bài giảng….miễn phí. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS.
Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k7: chúng tôi
Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:
Loạt bài Soạn văn 8 VNEN ngắn nhất của chúng tôi được biên soạn bám sát nội dung sách Hướng dẫn học Ngữ văn 8 Tập 1, Tập 2 chương trình mới.