Soạn văn 8 VNEN Bài 9: Hai cây phong
A. Hoạt động khởi động
“Nội dung truyện Người thầy đầu tiên được đặt vào bối cảnh vùng quê hẻo lánh……….. như đôi cây phong nhỏ này”
Cô bé An-tư-nai rất yêu quý và biết ơn người thầy đầu tiên của mình vì đó là người đã cứu cô thoát khỏi cuộc sống lạc hậu, thiếu hiểu biết, thoát khỏi sự hà khắc của gia đình, không bị bán làm vợ lẽ hay chịu số phận nghèo khổ. Hơn thế, An-tư-nai còn được thầy đưa đến trường học, được vươn mình đến tri thức để An-tư-nai có thể thắp sáng tương lai của mình.
B. Hoạt động hình thành kiến thức
1. (trang 66, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Đọc văn bản sau: Hai cây phong
2. (trang 68, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Tìm hiểu văn bản
a. Xác định ý của các đoạn trong văn bản:
b. Căn cứ vào đại từ nhân xưng (tôi, chúng tôi) của người kể chuyện, xác nhận định hai mạch kể chuyện phân biệt lồng vào nhau trong Hai cây phong. Hãy tách thành hai câu chuyện và tóm tắt nội dung theo từng mạch:
Người kể chuyện xưng”tôi” (đoạn 2,4) Người kể chuyện xưng “chúng tôi”(đoạn 1,3)
So sánh điểm khác nhau của “Hai cây phong” trong hai mạch câu chuyện:
…………………………………………………………..
c. Nhân vật người kể chuyện xưng “chúng tôi”, điều gì thu hút người kể chuyện cùng bọn trẻ và làm cho chúng ngây ngất ? Những chi tiết nào miêu tả hai cây phong và quang cảnh nơi đây thể hiện ngòi bút đậm chất hội họa của tác giả?
d. Trong mạch kể của người kể chuyện xưng ”chúng tôi ”, điều gì thu hút người kể chuyện cùng bọn trẻ và làm cho chúng ngây ngất? Những chi tiết nào miêu tả cây phong và quang cảnh nơi đây thể hiện ngòi bút đậm chất hội họa của tác giả?
e. Trong mạch kể của người kể chuyện xưng “toi” nguyên nhân nào khiến hai cây phong chiếm vị trí trung tâm và gây xúc động sâu sắc cho người kể chuyện? Tại sao có thể nói trong mạch kể xen lẫn tả này, hai cây phong được miêu tả hết sức sống động, như hai con người và không chỉ thông qua sự quan sát của người kể chuyện?
a. Xác định ý của các đoạn trong văn bản:
b. Tóm tắt nội dung theo mạch truyện
Người kể chuyện xưng “tôi” (đoạn 2,4) Người kể chuyện xưng “chúng tôi”(đoạn 1,3)
Người kể chuyện xưng “tôi” tự giới thiệu là họa sĩ.
Vẫn là người kể chuyện ở các đoạn 2 và 4, nhưng lại kể theo ngôi thứ nhất số nhiều “chúng tôi”, “bọn con trai chúng tôi”.
Có thể xác định, tác giả đang kể câu chuyện của mình và các bạn, lựa chọn cách xưng hô “bọn con trai chúng tôi” để khẳng định sự gần gũi, gắn bó của đám bạn khi còn nhỏ.
Lưu ý:
Có thể đây chính là nhà văn Ai-ma-tốp. Tuy nhiên, không phải nhất thiết bao giờ người kể chuyện cũng là tác giả.
Điểm khác nhau lớn nhất của “Hai cây phong” trong hai mạch câu chuyện là ngôi kể:
Hai cây phong được kể với 2 ngôi kể khác nhau: “tôi” (ngôi thứ nhất số ít) và “chúng tôi”/ “bọn con trai chúng tôi” (ngôi thứ nhất số nhiều).
Trong hai mạch kể ấy, mạch kể xưng “tôi” quan trọng hơn vì nó nắm giữ vai trò là người chứng kiến toàn bộ câu chuyện và kể lại chi tiết. Những câu chuyện được kể còn kèm theo cả cách nhìn, tâm hồn, sự cảm nhận và rung động rất sâu sắc của nhân vật “tôi”.
3. (trang 70, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Tìm hiểu về biện pháp nói quá và tác dụng của nói quá.
a. Thực hiện yêu cầu trong phiếu học tập:
Mục đích sử dụng cách nói đó ở mỗi câu là gì?
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
………………………………………
Ngày tháng mười chưa cười đã tối
…………………………………………………………
………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………..
b. Đọc và bổ sung ví dụ về nói quá:
Nói quá là biện pháp tu từ phong đại mức độ, quy mô, tính châts của sự vật, hiện lượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng tăng sức biểu cảm
Ví dụ: Xương đồng da sắt
a. Thực hiện yêu cầu trong phiếu học tập:
Mục đích sử dụng cách nói đó ở mỗi câu là gì?
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ngày tháng mười c hưa cười đã tối
b. Đọc và bổ sung ví dụ về nói quá:
Nói quá là biện pháp tu từ phong đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện lượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng tăng sức biểu cảm
Ví dụ:
Xương đồng da sắt
Dời non lấp biển
Bầm gan tím ruột
Vắt chân lên cổ
Chó ăn đá , gà ăn sỏi
Ruột để ngoài da
Nghiêng nước nghiêng thành
C. Hoạt động luyện tập
1. (trang 70, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Các nhóm đọc diễn cảm văn bản Hai Cây Phong
2. (trang 70, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Luyện tập sử dụng biện pháp nói quá
a. Gạch dưới những từ ngữ thể hiện cách nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:
b. Điền thành ngữ cho sắn vào chỗ trống(…) trong các câu sau đây để tạo biện pháp tu từ nói quá:
bầm gan tím ruột
nổ từng khúc ruột
chó ăn đá, gà ăn sỏi
ruột để ngoài da
vắt chân lên cổ
a. Ở nơi ……………… thế này, đến cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b. Nhìn thấy tội ác của giặc ai ai cũng ……………………….
c. Cô Nam tính tình xởi lởi………………………..
d. Lời khen của cô giáo làm cho nó……………………
e. Bọn giặc hoảng hồn ……………………..
a. Gạch dưới những từ ngữ thể hiện cách nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ:
Nói quá về sức lao động của con người: nhấn mạnh vai trò của sức lao động con người có thể cải tạo tự nhiên mang lại nguồn sống.
Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được
Nói quá nhằm khẳng định nhân vật này không ngại khó, không ngại khổ, có thể đi tới đâu cũng được.
Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước
Nói quá thể hiện nhân vật cụ bá có thế lực, quyền lực, mỗi lời nói ra là người khác phải nghe theo.
D. Hoạt động vận dụng
1. (trang 71, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Biện pháp nói quá
a. Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá sau đây:
nghiêng nước nghiêng thành, dời non lấp biển, lấp biển vá trời, mình đồng da sắt, nghĩ nát óc.
b. Tìm năm thành ngữ so sánh có dùng biện pháp nói quá.
c. Viết một đoạn văn có dùng biện pháp nói quá.
a. Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá:
+ Nàng Kiều trong Truyện Kiều của Nguyễn Du có vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành.
+ Nhân dân ta có sức mạnh dời non lấp biển đánh tan mọi âm mưu, thủ đoạn của bọn đế quốc Mĩ và tay sai.
+ Tôi thích nghe cô ấy kể về chuyện thần Nữ Oa lấp biển vá trời.
+ Chúng tôi đâu phải mình đồng da sắt để chịu được thời tiết nóng như lửa hầm hập dưới hầm.
+ Tôi đã nghĩ nát óc mà chưa tìm ra cách giải bài toán thầy giao.
b. Tìm năm thành ngữ so sánh có dùng biện pháp nói quá.
+ Đen như than
+ Ngáy như sấm
+ Đau như đứt ruột
+ Kêu như tránh đánh
+ Nắng như đổ lửa
c. Viết đoạn văn:
Hai cây phong mọc trên đồi với dáng vóc khổng lồ, tán cây vươn đến tận những đám mây. Các mắt mấu, các cành cao ngất, cao đến ngang tầm cánh chim bay với bóng râm mát rượi với dáng vẻ đung đưa như đang chào mới tất cả mọi người đến với nó. Phải chăng chính dáng vẻ chào mời ấy đã khiến cho tác giả có nhiều kỉ niệm đối với nó như thế. Bức tranh thiên nhiên được tác giả ngắm nhìn từ trên cao tạo ra cho người đọc cảm thấy không gian được mở rộng đến muôn vùng xa thẳm thảo nguyên hoang vu và cả dòng sông lấp lánh như đang hiện lên trước mắt người đọc khiến ta như đang hòa chung cùng một cảm xúc đối với tác giả. Bức tranh mà tác giả gợi cho người đọc thật ấn tượng đầy đặc trưng và quyến rũ đã để lại trong lòng người đọc rất nhiều những ấn tượng khó quên.
2. (trang 71, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Viết bài tập làm văn số 2 (làm tại lớp)-Văn tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm.
Đề 1: Hãy kể về một kỉ niệm đánh nhớ với một con vật nuôi mà em yêu thích
Đề 2: Kể về một lần em mặc khuyết điểm khiến thầy, cô giáo buồn
Đề 3: Kể về một việc em đã làm khiến bố mẹ em rất vui lòng
Đề 4: Nếu là người được chứng kiến cảnh lão Hạc kể chuyện bán chó với ông giáo trong truyện ngắn của Nam Cao, em sẽ ghi lại câu chuyện đó như thế nào?
Đề 1: Hãy kể về một kỉ niệm đánh nhớ với một con vật nuôi mà em yêu thích
Đề 2: Kể về một lần em mặc khuyết điểm khiến thầy, cô giáo buồn
Đề 3: Kể về một việc em đã làm khiến bố mẹ em rất vui lòng
Đề 4: Nếu là người được chứng kiến cảnh lão Hạc kể chuyện bán chó với ông giáo trong truyện ngắn của Nam Cao, em sẽ ghi lại câu chuyện đó như thế nào?
E. Hoạt động tìm tòi mở rộng
2. (trang 72, Ngữ Văn 8 VNEN, Tập 1) Tìm tư liệu phân biệt biện pháp tu từ nói quá và nói khoác
Nói khoác và biện pháp tu từ nói quá có những điểm giống và khác nhau như sau:
* Giống nhau: cùng sử dụng sự phóng đại về mức độ, quy mô, tính chất… sự việc và hiện tượng được miêu tả.
* Khác nhau:
o Nói quá là biện pháp tu từ làm tăng sự gợi hình, gợi cảm của lời văn, được dùng trong các văn bản văn chương và để nhấn mạnh ý, thể hiện tư tưởng/ý đồ nghệ thuật của tác giả.
o Nói khoác là nói sai sự thật làm cho người nghe tin vào những điều không có thực, hoặc để phô trương, khoe khoang. Đây là một nét tính cách cần phê phán của con người trong đời sống.